پیامد عدم وصول بدهی های بانک ها به بانک مرکزی

• فهرست بدهی‌های بانکی گواه آن است که بانک‌ها خارج از چارچوب نظارتی دولت، با بنگاه‌داری و فعالیت‌های اقتصادی خودسرانه، منافع حاصله را صرفاً به جیب سهامداران عمده سرازیر کرده و حفره‌های چند هزار میلیاردی در اقتصاد ملی ایجاد نموده‌اند. افزون بر این، به نظر می‌رسد هیچ نهاد ناظری توان بازگرداندن این اموال را به بیت‌المال ندارد.

ریشه تمامی معضلات اقتصادی کشور در این واقعیت نهفته است که چهار رکن اصلی اقتصاد ملی:

۱. انفال
۲. صنایع پتروشیمی
۳. منابع و معادن کشور
۴. بانک‌ها

که می‌بایست در خدمت نظام حکمرانی و پشتیبانی از دولت و مجلس باشند، اکنون صرفاً به بنگاه‌داری ذیل مجموعه‌های خودمشغول‌اند. این رویکرد موجب شده دولت حتی برای تأمین منابع پایه‌ای مانند یارانه‌ها نیز با کمبود مواجه شود، چه رسد به سایر هزینه‌های حیاتی.

سه بحران کلیدی:

۱. فقدان نظارت کارآمد:
– این ارکان حیاتی باید تحت نظارت شدید نهادهای ناظر سه قوه قرار گیرند، اما عملاً به فعالیت‌های غیرشفاف و مافیایی مشغول‌اند.
2. فرار از پاسخگویی:
– هیچ مکانیزمی برای الزام آن‌ها به شفاف‌سازی وجود ندارد.
3. شکل‌گیری الیگارشی:
– انحصارگران حاصل از این منابع عظیم اقتصادی چنان قدرتی یافته‌اند که هر لحظه اراده کنند می توانند با ایجاد تکانه‌های عمدی در بازار، میلیاردها دلار از جیب مردم را به یغما ببرند.

هشدار نهایی:
این الیگارشی پس از قبضه دارایی‌های ملی، اکنون به جان سفره مردم نیز افتاده است. در چنین شرایطی، نجات مردم از این چرخه فساد نیازمند عزمی فراتر از سازوکارهای موجود است.

وام‌های کلانی که برنگشته است

بانک آینده رکورددار بزرگ‌ترین بدهکار مشکوک‌الوصول است. شرکت توسعه بین‌الملل ایران‌مال، با بدهی سنگین ۹۹ هزار و ۸۰۰ میلیارد تومان در صدر این فهرست قرار دارد. پس از آن، شرکت ارزش‌آفرینان آینده با ۲۱ هزار و ۳۸۶ میلیارد تومان و شرکت توسعه عمران فرداگستر با ۱۱ هزار و ۹۱۷ میلیارد تومان در رتبه‌های بعدی‌اند.

بانک پاسارگاد نیز بدهی سنگینی را ثبت کرده که بخش اعظم آن، یعنی ۸۶ هزار میلیارد تومان، به شرکت توسعه نفت و گاز صبای کنگان اختصاص دارد.

در بانک صنعت و معدن نیز شرکت تولید برق ماهتاب کهنوج با بدهی ۲۳ هزار میلیارد تومانی در صدر است و جالب آنکه صبای کنگان در این بانک هم با ۱۶ هزار میلیارد تومان بدهی مشکوک‌الوصول، نامش تکرار شده است.

در بانک پارسیان، شرکت العقیلی با بدهی ۱۳ هزار و ۵۵۰ میلیارد تومانی صدرنشین است.

بدهکاران بانکی در سایر بانک‌ها کدامند؟

• بانک توسعه صادرات: شهرداری مشهد با بدهی ۷ هزار میلیارد تومانی در رتبه نخست قرار دارد. پتروشیمی مارون (۳,۸۰۰ میلیارد تومان) و عبدالله عبدی (۳,۲۹۱ میلیارد تومان) در رتبه‌های بعدی هستند.
• بانک ملی: شرکت دیداس با بدهی ۴ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومانی، بزرگ‌ترین بدهکار است.
• بانک صادرات: شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه با بدهی ۳ هزار و ۳۹۱ میلیارد تومان در صدر است.
• بانک سرمایه: حسین هدایتی با ۳,۱۰۰ میلیارد تومان، امیررضا فرزان‌راد با ۲,۴۵۷ میلیارد تومان، سحر زال‌پور با ۲,۲۵۴ میلیارد تومان و سامان مدلل با ۱,۶۵۵ میلیارد تومان در لیست بدهکاران اصلی‌اند.
• بانک تجارت: شرکت سیمان جوین با بدهی ۳,۲۲۱ میلیارد تومان و شرکت درخشان ماکارون پارس با ۱,۷۱۰ میلیارد تومان در صدرند.
• بانک کشاورزی: شرکت فولاد شرق کاوه با ۵,۱۷۶ میلیارد تومان و شرکت صنایع فیلم و کاغذ آریا با ۱,۴۳۷ میلیارد تومان، بیشترین بدهی را دارند.
• بانک سپه: شرکت پشتیبانی امور دام کشور با بدهی ۸,۶۷۵ میلیارد تومان و سپس خود گروه بانک سپه با ۶,۵۸۵ میلیارد تومان بدهی قرار دارد.
• بانک مسکن: گروه صنعتی عظام با بدهی ۹,۴۸۵ میلیارد تومان بیشترین بدهکار است.
• بانک رفاه کارگران: شرکت پارس صنعت نگین توس با بدهی ۲۳۳ میلیارد تومان در صدر است.
• بانک توسعه تعاون: افشین توتونچی با بدهی ۹۲ میلیارد تومان بیشترین بدهی را دارد.
• بانک دی: شرکت ارزش‌آفرینان کوثر کیش با بدهی ۱۱۰ میلیارد تومان در صدر است.
• بانک اقتصاد نوین: شرکت بازرگانی پتروشیمی با بدهی ۴۰۰ میلیارد تومان، محمدمهدی حسینی با ۲۵۸ میلیارد تومان، گروه صنعتی سدید (۱۷۰ میلیارد تومان) و فولاد نطنز (۱۶۲ میلیارد تومان) بزرگ‌ترین بدهکاران‌اند.
• بانک ایران‌زمین: شرکت نفت پتروتار فراساحل با بدهی ۷۱۲ میلیارد تومان بیشترین بدهکار است.
• بانک سینا: شرکت مخابرات ایران با بدهی ۲۶۲ میلیارد تومان صدرنشین است.
• بانک شهر: عبدالحسین چراغی با بدهی ۷۵۸ میلیارد تومان در صدر است.
• بانک کارآفرین: شرکت توسعه تجاری پرتو آبی آکام با ۷۰۱ میلیارد تومان بیشترین بدهی را دارد.
• بانک خاورمیانه: شرکت فراطرح فولاد (۸۰۱ میلیارد تومان) و گروه نوین آبان فناور (۷۴۰ میلیارد تومان) در صدرند.
• بانک ملت: صنایع آلومینیوم هزار با بدهی ۶۹۹ میلیارد تومان بیشترین بدهی را دارد.
• مؤسسه ملل: شرکت تک‌ناهید با بدهی ۱,۱۱۰ میلیارد تومان در صدر است.
• بانک سامان: شرکت آینه آفتاب کیش تنها بدهکار مشکوک‌الوصول بانک سامان است با بدهی ۸۵ میلیارد تومان.

چرا این فهرست مهم است؟

لیست بزرگ‌ترین بدهکاران مشکوک‌الوصول بانک‌ها تنها یک آمار ساده نیست؛ این اسامی، بخشی از بحران ناترازی نظام بانکی را عیان می‌کند. شرکت‌هایی که میلیاردها تومان وام گرفته‌اند و حالا بازپرداختی در کار نیست. در این بین، نقش نظارتی بانک مرکزی، سازوکار اعتبارسنجی بانک‌ها و نیز نوع تضامین دریافتی، بیش از پیش زیر سوال رفته است.

اینکه برخی بانک‌ها تقریباً همه مطالبات مشکوک‌الوصولشان محدود به یک یا دو شرکت خاص است، نشان از تمرکز خطر بالای اعتباری و ضعف در کنترل ریسک دارد. حال آن‌که در نظام بانکی سالم، چنین تمرکزی نباید به این شکل گسترده و بدون پاسخ باقی بماند.